เกี่ยวกับโรคระบาด: หรือเหตุจะเกิดจากพวกเราทุกคน?

เมื่อทางการจีนประกาศว่า พบความเชื่อมโยงระหว่างโคโรน่าไวรัส สายพันธุ์ใหม่ 2019 และตลาดค้าสัตว์ป่าในอู่ฮั่น โซเชียลมีเดียไทยก็ล้นทะลักไปด้วยความเกลียดชังต่อชาวจีน โดยใจความหลักของข้อความโจมตีขาวจีนมีอยู่ว่า : สมควรได้รับกรรมอย่างนี้แล้ว เพราะมีนิสัยการกิน “พิสดาร” ถ้าบริโภคสัตว์ในฟาร์มปกติ “เหมือนพวกเรา” ก็คงไม่เกิดเรื่องอะไรแบบนี้ขึ้น

ทว่าจริงๆแล้ว การบริโภคแต่สัตว์ในฟาร์มอย่างเดียวไม่ได้ทำให้คนปลอดภัยจากการระบาดไวรัสอันตรายถึงชีวิตเหมือนอย่างที่คนทั่วๆ ไปเข้าใจกัน แม้ว่าคนจีน (บางกลุ่ม ไม่ใช่ทุกคน) จะบริโภคสัตว์ป่าหรือไม่ โลกของเราก็จะยังตกอยู่ในความเสี่ยงที่จะเกิดการระบาดของไวรัสสายพันธุ์ใหม่จากสัตว์อยู่ดี ตราบเท่าที่การเพาะพันธุ์สัตว์ในระดับอุตสาหกรรมยังคงมีอยู่

ไวรัสสายพันธุ์ H1N1 หรือที่เรียกกันว่าไข้หวัดหมูเนื่องจากว่าเชื่อกันว่าเกิดจากหมูที่เลี้ยอยู่ในฟาร์มนั้น เริ่มติดต่อสู่คนในปี 2009 โดยพบผู้ติดเชื้อรายแรกในประเทศเม็กซิโก หลังจากนั้นไวรัสก็ระบาดไปในกว่า 214 ประเทศทั่วโลก ภายในเวลาเพียงหนึ่งปี ไวรัสชนิดนี้คร่าชีวิตผู้คนกว่า 16,000 คนทั่วโลก ในประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตจากโรคนี้ถึง 190 คน

ข้อมูลจากกรมควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริการะบุว่า โรคไข้หวัดหมูอาจแพร่ในหมู่สุกรในฟาร์มจากการสัมผัสตัวกันอย่างใกล้ชิด หรือจากวัตถุซึ่งเคลื่อนผ่านระหว่าหมูตัวที่ติดเชื้อและหมูตัวที่ยังไม่ติดเชื้อ แล้วะจะมีที่ไหนที่หมูต้อง “สัมผัสตัวกันอย่างใกล้ชิด” และนำไปสู่การแพร่เชื้อสู่กันในที่สุด ถ้าไม่ใช่ฟาร์มอุตสาหกรรมอันแออัดที่ผลิตเนื้อหมูเพื่อการบริโภคของมนุษย์

รายงานขององค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติระบุว่า ไข้หวัดนก ซึ่งเป็นเชื้อไวรัสอีกชนิดหนึ่งที่มีต้นกำเนิดจากสัตว์ คร่าชีวิตผู้คนไปแล้วกว่า 616 ชีวิตตั้งแต่ปี 2013 งานวิจัยซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร Lancet ซึ่งเป็นวารสารการแพทย์ฉบับหนึ่งที่มีชื่อเสียงมากที่สุด ระบุว่า อุตสาหกรรมเนื้อสัตว์ปีก และวัตถุต่างๆ ที่ติดเชื้อจากฟาร์ม ได้แก่ อาหารสัตว์และมูลสัตว์ เป็นสาเหตุของหลักของการระบาดของโรคไข้หวัดนก

ภาพจาก We Animals

จนกระทั่งวันนี้ ไช้หวัดนกก็ยังคงเป็นภัยคุกคามต่อสาธารณะสุขโลก เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมานี้ กระทรวงเกษตรและกิจการชนบทของจีนประกาศว่า มีไก่ถูกกำจัดทิ้งไปแล้วกว่า 17,828 ตัวเนื่องจากการระบาดของโรคไข้หวัดนก แต่กรณีการระบาดนี้กลับไม่มีคนสนใจมากเท่าการระบาดของไวรัสโคโรน่า คุณสงสัยไหมล่ะว่าทำไม ก็อาจจะเป็นเพราะว่าโรคนี้เกิดจากไก่ ซึ่งเป็นสัตว์ที่ไม่ว่าจะเป็นคนชาติไหนต่างนิยมบริโภค ทำให้ไม่เหลือคนกลุ่มไหนให้เราชี้นิ้วหรือโยนความผิดให้ เหมือนกับที่คนทั่วโลกกำลังทำกับคนจีนอยู่ในขณะนี้ หากเราหันมาสนใจการระบาดของไข้หวัดนก เราอาจจะต้องหันมามองดูพฤติกรรมการบริโภคของเราเอง (หรืออาจจะต้องเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคไปเลย)

สาเหตุหลักของการระบาดของไว้รัสชนิดต่างๆ ในโลกนี้ สุดท้ายแล้ว ก็ไม่ใช่สัตว์ป่า แต่คือระบบฟาร์มอุตสาหกรรมอันแออัดที่มีอยู่ทั่วโลก ไม่ใช่แค่ที่ประเทศจีน

ที่น่ากลัว ไม่ใช่แค่ไวรัส

เชื้อแบคทีเรียดื้อยาปฏิชีวินะก็เป็นภัยคุกคามต่อสุขภาพของมนุษย์เช่นเดียวกัน และยังอันตรายถึงชีวิตมากกว่าไวรัสโคโรน่าเสียอีก ซิเนอร์เจีย แอนิมอล องค์กรพิทักษ์สัตว์นานาชาติได้ออกมาเตือนผู้คนจากทั่วโลกในประเด็นดังกล่าวนี้แล้ว ขณะนี้ มีผู้คนกว่า 700,000 คน เสียชีวิตทุกปี เนื่องจากแบคทีเรียดื้อยาปฏิชีวนะ ซึ่งเกิดจากการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างผิดวิธีทั้งในสัตว์และในมนุษย์ ยาปฏิชีวนะที่ใช้กันอยู่ทั่วโลกตอนนี้ กว่า 75% เปอร์เซ็นต์ใช้ในสัตว์ที่เลี้ยงมาเป็นอาหารของมนุษย์ และผู้เชี่ยวชาญก็คาดการณ์แล้วว่าการใช้ยาปฏิชีวนะจะเพิ่มสูงขึ้นเป็น 67% ภายในปี 2030 นอกจากนี้องค์การอนามัยโลกแห่งสหประชาชาติก็ออกมาเตือนแล้วว่า โรคภัยต่างๆ ที่เกิดกับมนุษย์ในตอนนี้ กว่า 60% เป็นโรคที่มาจากสัตว์

กลุ่มประสานงานระหว่างองค์กร (Interagency Coordination Group) แห่งสหประชาชาติ คาดการณ์ว่า ภายในปี 2050 อาการดื้อยาต้านจุลชีพจะทำให้กว่า 10 ล้านคนทั่วโลกต้องจบชีวิตลงในแต่ละปี เมื่อเทียบกับโรคระบาดอื่นๆ เช่นโรคไข้หวัดใหญ่ อัตราการเสียชีวิตจากเชื้อดื้อยาต้านจุลชีพนั้นสูงกว่ามาก

เราทำอะไรได้บ้าง

ถึงเวลาแล้วที่เราจะต้องสำรวจอคติที่เรามีต่อชาวจีน ถึงเวลาแล้วที่เราจะต้องมาตรองดูว่าพวกเขาสมควรได้รับความเกลียดชังแบบนี้เนื่องจากพฤติกรรมการบริโภค “พิสดาร” ของพวกเขาจริงๆ หรือ อย่างไรเสีย ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการระบาดของโรคภัยต่างๆ ได้แก่โรคไข้หวัดหมู ไข้หวัดนก และแบคทีเรียดื้อยาปฏิชีวนะ ก็คือพวกเราทุกคนที่ยังคงบริโภคเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ ไม่ใช่แค่ชาวจีน

เราอยากขอเชิญให้ทุกคนมาลองคิดดูว่าเราทำอะได้บ้างในฐานะคนคนหนึ่ง ไม่เกี่ยวว่าจะมาจากเชื้อชาติใด เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดเชื้อไวรัสสายพันธุ์ใหม่และลดอาการดื้อยาปฏิชีวนะในอนาคต เราเลือกที่จะไม่เป็นส่วนหนึ่งของการมีอยู่ของฟาร์มอุตสาหกรรม และเปลี่ยนการบริโภคของไปบริโภคอาหารที่มาจากพืช

หากคุณอยากจะเริ่มเปลี่ยนวิธีการบริโภค แต่ไม่รู้จะเริ่มอย่างไร ลองลงชื่อเข้าโครงการท้าลอง 22 วัน ซึ่งเป็นโครงการฟรี ที่จะให้ทั้งเคล็ดลับดีๆ สูตรอาหาร และคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญในการเปลี่ยนวิถึการบริโภค สู่วิถีที่ปลอดภัยกว่า ดีต่อสุขภาพมากกว่า และดีต่อเพื่อนร่วมโลกกว่าเดิม